آمفتامین محرکی قوی از خانواده مواد مخدر است که با تحریک سیستم عصب مرکزی مغز موجب سرعت بخشیدن به پیام رسان های مغز و بدن می شود. مصرف آمفتامین در طولانی مدت نه تنها موجب سوء مصرف می گردد بلکه به شدت اعتیاد آور می باشد. در ادامه با دکتر مهناز شکروی(داروساز) همراه باشید تا با این دارو و عوارض آن بیشتر آشنا شوید .
داروی آمفتامین به صورت قانونی در جهت مصارف پزشکی مورد استفاده قرار می گیرد. آمفتامین در درمان و بهبود عملکرد بیمارانی که از اختلالات کم توجهی و بیش فعالی رنج می برند در دوزهای مناسب توسط پزشک متخصص تجویز می شود.
یکی از اولین علائمی که مصرف کننده با مصرف آمفتامین تجربه می کند، بالا رفتن فعالیت مغزی و کاهش احساس خواب آلودگی و گیجی در فرد می باشد.
اما آمفتامین متأسفانه به صورت غیر قانونی و نا آگاهانه از سوی نوجوانان و جوانان جهت تفریح و خوش گذرانی های کاذب مورد مصرف قرار می گیرد، غافل از آنکه جسم و روان خود را دچار چه عوارضی می کنند.
کاربردهای پزشکی آمفتامین
آمفتامین ها گیرنده های موجود در مغز را فعال می‌کنند و فعالیت تعدادی از انتقال دهنده های عصبی مانند نوراپی نفرین و دوپامین را افزایش می دهند. در حقیقت دوپامین با پدیده لذت، حرکت و توجه در ارتباط مستقیم است. در حال حاضر از انواع قرص آمفتامین بیشتر برای درمان کمبود توجه و همچنین در موارد کمتری برای افسردگی استفاده می شود. در گذشته از این ماده محرک برای درمان اعتیاد به مواد مخدر و کمک به کاهش وزن استفاده می‌شد که در حال حاضر به دلایل عوارض جانبی این دارو کمتر از آن استفاده می شود.
۱. اختلال کمبود توجه و بیش فعالی
ADHD با بیش فعالی، تحریک پذیری، عدم ثبات خلقی، مشکلات توجه، عدم سازماندهی و رفتارهای تکانشی مشخص می‌شود. این اختلال اغلب در کودکان مشاهده می‌شود اما می‌تواند تا سنین بزرگسالی نیز ادامه پیدا کند. انواع قرص آمفتامین بعضی از علائم را معکوس می‌کند و بر اساس نتایج به دست آمده دیده شده که رشد مغز و رشد عصب در کودکان مبتلا به ADHD را بهبود می بخشد. به نظر می رسد که درمان های طولانی مدت با داروهای مبتنی بر آمفتامین در کودکان از تغییرات ناخواسته در عملکرد و ساختار مغز جلوگیری می کند. دانشمندان با بررسی و مطالعات بیشتر، به این نتیجه رسیده اند که محرکها احتمالا برای افراد مبتلا به ADHD مفید هستند.
۲. نارکولپسی
یکی از اثرات مصرف انواع قرص آمفتامین این است که افراد دارای علائم بیماری اعتیاد به مواد مخدر را دچار خواب آلودگی بیش از حد در طی روز می کند که به آن حملات خواب نیز می گویند. در افراد مبتلا به این بیماری، احساسات شدید می تواند باعث اشکال در عملکرد عضله ها در فرد گردد و باعث سقوط و افتادن او شود همچنین فرد می‌تواند درگیر دوره های مکرر و غیر منتظری خواب باشد. نکته مهم این است که در گذشته از آمفتامین ها و مشتقات آن برای ترک اعتیاد به انواع مواد مخدر اعتیاد آور استفاده می‌شد اما با توجه به نگرانی هایی که از عوارض جانبی این دارو وجود داشت آن را با مواد دیگر جایگزین کردند که مودافینیل یکی از این داروها می باشد.
۳. درمان چاقی
در دهه ۱۹۳۰ از آمفتامین برای مهار اشتها استفاده می شده است. به این دلیل که مصرف انواع قرص آمفتامین قابلیت مهار اشتها در افراد را دارد اما به مرور زمان به دلیل عوارض جانبی که این ماده مخدر و احتمال بروز اعتیاد به آمفتامین در افراد وجود داشت مصرف آن در این مورد متوقف شد.
در همین رابطه در دهه ۵۰ گزارش‌هایی از سوء تغذیه، روان پریشی و افسردگی در هنگام قطع مصرف آمفتامین وجود داشت که پزشکان از تجویز این داروی مخدر برای کاهش وزن خود داری کردند. در حال حاضر جامعه پزشکی استفاده از قرص آمفتامین و مشتقات آن را برای کاهش وزن توصیه نمی کنند.
۴. درمان افسردگی با آمفتامین
از دهه ۱۹۳۰ میلادی، آمفتامین برای درمان اختلالات عاطفی، اختلال وسواس و اسکیزوفرنی استفاده می شده است. با این حال در دهه ۱۹۵۰ و ۶۰ با افزایش نگرانی در مورد عوارض جانبی آمفتامین، این دارو با داروهای ضد افسردگی و غیر مخدر و محرک دیگر جایگزین شد. اما در موارد نادری انواع قرص آمفتامین در کنار داروهای ضد افسردگی برای درمان برخی از انواع اختلالات شخصیت مانند افسردگی استفاده می شود و این حالت در شرایطی استفاده می‌شود که فرد به درمانهای دیگر پاسخ مثبت نمی دهد. در برخی مطالعات مشخص شده بیمارانی که در کنار داروهای خود از انواع قرص آمفتامین استفاده کرده اند به ویژه در رابطه با انرژی، خلق و خو و فعالیت های حرکتی بهبودی چشمگیری پیدا کرده اند.
خصوصیات بالینی و علائم مصرف آمفتامین
همان‌طور که گفتیم علائم مصرف آمفتامین شامل بی‌خوابی، افزایش تمرکز، کاهش خستگی و کاهش اشتها است. آمفتامین‌ها موجب آزادسازی کاتکولامین‌ها (دوپامین و اپی نفرین) و سروتونین در بدن می‌شوند که نقش بسزایی در ایجاد حالت سرخوشی و توهم دارد. نئشگی با این مواد باعث بی‌خوابی می شود، در حالی‌که محرومیت از مواد (حالت خماری) باعث پرخوابی و کابوس می شود. مصرف آمفتامین‌ها اثرات زیادی روی عروق مغزی و گوارشی دارد و اگر در دوزهای بالا استفاده شود، باعث تشنج اغما و مرگ می شود.
برخی از این علائم مصرف آمفتامین‌ها عبارت‌اند از:
کاهش وزن
گشادی مردمک
سراسیمگی یا کندی روانی –حرکتی
تعرق یا لرز
بی‌خوابی
توهم و هذیان
تحریک پذیری
اختلال قضاوت
رفتار جنسی بالقوه خطرناک و تکانشی
پرخاشگری و افزایش فشارخون.
MDMA یکی از انواع آمفتامین های جایگزین است که اثرات ذهنی شبیه آمفتامین و LSD ایجاد می کند. پس از مصرف مقادیری از MDMA خلق فرد بالا می‌رود و او دچار اعتماد‌به‌نفس کاذب بالا، تپش قلب، افزایش فشارخون و تعریق می‌شود. اثرات ذهنی MDMA تا ۴ تا ۸ ساعت در حد شدیدی وجود دارد.
مقدار و نحوه مصرف
نوع دارویی این ماده حتما باید توسط پزشک تجویز شود. همچنین مقدار و نحوه مصرف آن به دلیل حساسیت بالایی که این ماده دارد باید توسط پزشک تعیین گردد.
نکاتی که باید در رابطه با مصرف آمفتامین بدانید
مصرف آمفتامین در دوران بارداری سبب مشکلات جنینی، افزایش احتمال زایمان زودرس و تغییر الگوهای رفتاری دوران نوزادی و بد شکلی و تغییر اندام‌ها در جنین می‌گردد. بنابراین مصرف در دوران بارداری ممنوع است.
احتمال ابتلا به بیماری‌هایی مثل هپاتیت و ایدز در میان معتادان به ماده آمفتامین وجود دارد.
تداوم مصرف آن سبب کاهش میل جنسی و اختلال در توان جنسی به ویژه در مردان می‌شود.
در صورت مصرف این دارو به مدت طولانی ممکن است افکار خودکشی به سراغ فرد مصرف کننده آید.
قبل از مصرف این دارو در مورد تمام داروهایی که استفاده می‌کنید با پزشک مشورت کنید.
سخن پایانی
بزرگ‌ترین گروه مصرف‌کننده‌ی آمفتامین، دانشجویان هستند. این باور غلط در میان دانشجویان وجود دارد که مصرف آمفتامین باعث بهتر‌‌شدن کارایی بهتر آنها در امتحانات می‌شود. غافل از اینکه آنها بعد از چند بار مصرف دچار اعتیاد می‌شوند و با مشکلات جدی‌تری در زندگی اجتماعی و تحصیلی مواجه می‌شوند. مشخص است که ناآگاهی در مورد عوارض این ماده مخدر، اصلی‌ترین علت مصرف و اعتیاد به این محرک صنعتی در جامعه است. ازاین‌رو افزایش آگاهی والدین و نوجوانان نقش بسیار مهمی در پیشگیری از اعتیاد به این ماده روان‌گردان دارد.
